13 వ శతాబ్దములో, కాకతీయ మహారాణి, రాణి రుద్రమదేవికి సామంత రాజు -బద్దెన - భద్ర భూపాలుడు అనే చోళ రాజకుమారుడు.
ఇతడు కవి త్రయంలో ఒక్కరైన తిక్కనామత్యునికి శిష్యుడు.
శ్రీ రాముని దయచేతను నారూఢిగ సకల జనులు నౌరా యనగా ధారాళమైన నీతులు నోరూరగ జవులు పుట్ట నుడివెద సుమతీ [1]
అక్కరకు రాని చుట్టము, మ్రొక్కిన వరమీని వేల్పు, మొహరమున దా నెక్కిన బారని గుర్రము గ్రక్కున విడవంగవలయు గదరా సుమతీ [2]
అడిగిన జీతంబియ్యని మిడిమేలపు దొరను గొల్చి మిడుకుట కంటెన్‌ వడిగల యెద్దుల గట్టుక మడి దున్నుకు బ్రతుక వచ్చు మహిలో సుమతీ [3]
అడియాస కొలువు గొలువకు, గుడి మణియము సేయబోకు, కుజనుల తోడన్‌ విడువక కూరిమి సేయకు, మడవిని దోడరకొంటి నరుగకు సుమతీ [4]
అధరము గదలియు, గదలక మధురములగు భాష లుడుగి మౌన వ్రతుడౌ అధికార రోగ పూరిత బధిరాంధక శవము జూడ బాపము సుమతీ [5]
అప్పు కొని చేయు విభవము, ముప్పున బృఆయంపుటాలు, మూర్ఖుని తపమున్‌, దప్పరయని నృపు రాజ్యము దెప్పరమై మీద గీడు దెచ్చుర సుమతీ [6]
అప్పిచ్చువాడు, వైద్యుడు, నెప్పుడు నెడతెగక పారు నేరును, ద్విజుడున్‌ జొప్పడిన యూర నుండుము చొప్పడకున్నట్టి యూరు చొరకుము సుమతీ [7]
అల్లుని మంచితనంబు, గొల్లని సాహిత్య విద్య, కోమలి నిజమున్‌, బొల్లున దంచిన బియ్యము, దెల్లని కాకులును లేవు తెలియుము సుమతీ [8]
ఆకొన్న కూడె యమృతము, తాకొంచక నిచ్చువాఙ్డె దాత ధరిత్రిన్‌, సోకోర్చువాడె మనుజుడు, తేకువ గలవాడె వంశ తిలకుడు సుమతీ [9]
ఆకలి యుడుగని కడుపును, వేకటియగు లంజ పడుపు విడువని బ్రతుకున్‌, బ్రాకొన్న నూతి యుదకము, మేకల పాడియును రోత మేదిని సుమతీ [10]
ఇచ్చునదే విద్య, రణమున జొచ్చునదే మగతనంబు, సుకవీశ్వరులున్‌ మెచ్చునదే నేర్చు, వదుకు వచ్చునదే కీడు సుమ్ము వసుధను సుమతీ [11]
ఇమ్ముగ జదువని నోరును, నమ్మా యని బిలిచి యన్న మడుగని నోరున్‌, దమ్ముల బిలువని నోరును గుమ్మరి మను ద్రవ్వినట్టి గుంటర సుమతీ [12]
ఉడుముండదె నూరేండ్లును, బడియుండదె పేర్మి బాము పదినూరేండ్లున్‌, మడువున గొక్కెర యుండదె, కడు నిల బురుషార్థ పరుడు గావలె సుమతీ [13]
ఉత్తమగుణములు నీచున కెత్తెఱగున గలుగ నేర్చు; నెయ్యెడలం దా నెత్తిచ్చి కరగి పోసిన నిత్తడి బంగారమగునె యిలలో సుమతీ? [14]
ఉదకము ద్రావెడు హయమును, మదమున నుప్పొంగుచుండు మత్తేభంబున్‌, మొదవు కడ నున్న వృషభము, జదువని యానీచు గడకు జనకుర సుమతీ [15]
ఉపకారికి నుపకారము విపరీతము గాదు సేయ వివరింపంగా; నపకారికి నుపకారము నెపమెన్నక సేయువాడు నేర్పరి సుమతీ [16]
ఉపమింప మొదలు తియ్యన కపటం బెడనెడను జెఱకు కై వడినే పో నెపములు వెదకును గడపట గపటపు దుర్జాతి పొందు గదరా సుమతీ [17]
ఎప్పటి కెయ్యది ప్రస్తుత మప్పటికా మాటలాడి, యన్యుల మనముల్‌ నొప్పించక, తా నొవ్వక, తప్పించుక తిరుగువాడు ధన్యుడు సుమతీ [18]
ఎప్పుడు దప్పులు వెదకెడు నప్పురుషుని గొల్వగూడ దది యెట్లన్నన్‌ సర్పంబు పడగ నీడను గప్ప వసించిన విధంబు గదరా సుమతీ [19]
ఎప్పుడు సంపద కలిగిన నప్పుడు బంధువులు వత్తు రది యెట్లన్నన్‌ తెప్పలుగ జెఱువు నిండిన గప్పలు పదివేలు చేరు గదరా సుమతీ [20]
ఏఱకుమీ కసుగాయలు, దూఱకుమీ బంధుజనుల దోషము సుమ్మీ, పాఱకుమీ రణమందున, మీఱకుమీ గురువు నాజ్ఞ మేదిని సుమతీ [21]
ఒక యూరికి నొక కరణము, నొక తీర్పరియైన గాక, నొగి దఱుచైనన్‌, గకవికలు గాక యుండునె సకలంబును గొట్టువడక సహజము సుమతీ [22]
ఒరు నాత్మ దలచు సతి విడు, మఱుమాటలు పలుకు సతుల మన్నింపకుమీ, వెఱ పెఱుగని భటునేలకు, తఱచుగ సతి గవయ బోకు, తగదుర సుమతీ [23]
ఒల్లని సతి నొల్లని పతి, నొల్లని చెలికాని విడువ నొల్లని వాడే గొల్లండు, కాక ధరలో గొల్లండును గొల్లడౌనె గుణమున సుమతీ [24]
ఓడల బండ్లును వచ్చును, ఓడలు నాబండ్లమీద నొప్పుగ వచ్చున్‌, ఓడలు బండ్లును వలనే వాడంబడు గలిమి లేమి వసుధను సుమతీ [25]
కడు బలవంతుడైనను బుడమిని బ్రాయంపుటాలి బుట్టిన యింటన్‌ దడవుండ నిచ్చెనేనియు బడుపుగ నంగడికి దానె బంపుట సుమతీ [26]
కనకపు సింహాసనమున శునకము గూర్చుండబెట్టి శుభ లగ్నమునం దొనరగ బట్టము గట్టిన వెనుకటి గుణమేల మాను వినరా సుమతీ [27]
కప్పకు నొరగాలైనను, సర్పమునకు రోగమైన, సతి తులువైనన్‌, ముప్పున దరిద్రుడైనను, తప్పదు మఱి దుఃఖ మగుట తథ్యము సుమతీ [28]
కమలములు నీట బాసిన కమలాప్తుని రశ్మి సోకి కమలిన భంగిన్‌ తమ తమ నెలవులు దప్పిన తమ మిత్రులు శత్రులౌట తథ్యము సుమతీ [29]
కరణము గరణము నమ్మిన మరణాంతక మౌను గాని మనలేడు సుమీ; కరణము దన సరి కరణము మఱి నమ్మక మర్మ మీక మనవలె సుమతీ [30]
కరణముల ననుసరింపక విరసంబున దిన్న తిండి వికటించు జుమీ యిరుసున కందెన బెట్టక పరమేశ్వరు బండి యైన బారదు సుమతీ [31]
కరణము సాదైయున్నను, గరి మద ముడిగినను, బాము గఱవక యున్నన్‌, ధర దేలు మీటకున్నను, గర మరుదుగ లెక్క గొనరు గదరా సుమతీ [32]
కసుగాయ గఱచి చూచిన మసలక పస యొగరు రాక మధురంబగునా; పస గలుగు యువతులుండగ పసి బాలల బొందువాడు పశువుర సుమతీ [33]
కవి కాని వాని వ్రాతయు, నవరస భావములు లేని నాతుల వలపున్‌, దవిలి చను పంది నేయని వివిధాయుధ కౌశలంబు వృధరా సుమతీ [34]
కాదు సుమీ దుస్సంగతి, పోదుసుమీ "కీర్తి" కాంత పొందిన పిదపన్‌, వాదు సుమీ యప్పిచ్చుట, లేదు సుమీ సతుల వలపు లేశము సుమతీ [35]
కాముకుడు దనిసి విడిచిన కోమలి బరవిటుడు గవయ గోరుట యెల్లన్‌ బ్రేమమున జెఱకు పిప్పికి చీమలు వెస మూగినట్లు సిద్ధము సుమతీ [36]
కారణము లేని నగవును, బేరణము లేని లేమ, పృథివీ స్థలిలో బూరణము లేని బూరెయు, వీరణము లేని పెండ్లి వృధరా సుమతీ [37]
కులకాంత తోడ నెప్పుడు గలహింపకు, వట్టి తప్పు ఘటియింపకుమీ, కలకంఠి కంట కన్నీ రొలికిన సిరి యింట నుండ నొల్లదు సుమతీ [38]
కూరిమి గల దినములలో నేరము లెన్నడును గలుగ నేరవు మఱి యా కూరిమి విరసంబైనను నేరములే తోచు చుండు నిక్కము సుమతీ [39]
కొంచెపు నరు సంగతిచే నంచితముగ గీడు వచ్చు నది యెట్లన్నన్‌ గించిత్తు నల్లి కుట్టిన మంచమునకు జేటు వచ్చు మహిలో సుమతీ [40]
కొక్కోకమెల్ల జదివిన, చక్కనివాడైన, రాజ చంద్రుండైనన్‌, మిక్కిలి రొక్కము లియ్యక, చిక్కదురా వారకాంత సిద్ధము సుమతీ [41]
కొఱ గాని కొడుకు బుట్టిన కొఱ గామియె కాదు, తండ్రి గుణముల జెఱచున్‌ చెఱకు తుద వెన్ను బుట్టిన జెఱకున తీపెల్ల జెఱచు సిద్ధము సుమతీ [42]
కోమలి విశ్వాసంబును, బాములతో జెలిమి, యన్య భామల వలపున్‌, వేముల తియ్యదనంబును, భూమీశుల నమ్మికలును బొంకుర సుమతీ [43]
గడన గల మగని జూచిన నడుగడుగున మడుగు లిడుదు రతివలు దమలో; గడ నుడుగు మగని జూచిన నడ పీనుగు వచ్చె నంచు నగుదురు సుమతీ [44]
చింతింపకు కడచిన పని, కింతులు వలతురని నమ్మ కెంతయు మదిలో, నంతఃపుర కాంతలతో మంతనముల మాను మిదియె మతముర సుమతీ [45]
చీమలు పెట్టిన పుట్టలు పాముల కిరవైనయట్లు పామరుడు దగన్‌ హేమంబు గూడ బెట్టిన భూమీశుల పాల జేరు భువిలో సుమతీ [46]
చుట్టములు గాని వారలు చుట్టములము నీకటంచు సొంపు దలిర్పన్‌ నెట్టుకొని యాశ్రయింతురు గట్టిగ ద్రవ్యంబు గలుగ గదరా సుమతీ [47]
చేతులకు దొడవు దానము, భూతలనాథులకు దొడవు బొంకమి ధరలో, నీతియె తొడవెవ్వారికి, నాతికి మానంబు తొడవు నయముగ సుమతీ [48]
తడ వోర్వక, యొడ లోర్వక, కడు వేగం బడిచి పడిన గార్యం బగునే; తడ వోర్చిన, నొడ లోర్చిన, జెడిపోయిన కార్యమెల్ల జేకుఱు సుమతీ [49]
తన కోపమె తన శత్రువు, తన శాంతమె తనకు రక్ష, దయ చుట్టంబౌ తన సంతోషమె స్వర్గము, తన దుఃఖమె నరక మండ్రు తథ్యము సుమతీ [50]
తన యూరి తపసి తపమును, తన పుత్రుని విద్య పెంపు, దన సతి రూపున్‌, దన పెరటి చెట్టు మందును, మనసున వర్ణింపరెట్టి మనుజులు సుమతీ [51]
తన కలిమి యింద్ర భోగము, తన లేమియె స్వర్గలోక దారిద్ర్యంబున్‌, దన చావు జల ప్రళయము, తను వలచిన యదియె రంభ తథ్యము సుమతీ! [52]
తన వారు లేని చోటను, జనమించుక లేని చోట, జగడము చోటన్‌, అనుమానమైన చోటను, మనుజునకును నిలువ దగదు మహిలో సుమతీ [53]
తమలము వేయని నోరును, విమతులతో చెలిమి చేసి వెతబడు తెలివిన్‌, గమలములు లేని కొలకును, హిమధాముడు లేని రాత్రి హీనము సుమతీ [54]
తలనుండు విషము ఫణికిని, వెలయంగా దోక నుండు వృశ్చికమునకున్‌, తల తోక యనక యుండును ఖలునకు నిలువెల్ల విషము గదరా సుమతీ [55]
తలపొడుగు ధనము పోసిన వెలయాలికి నిజము లేదు వివరింపంగా దల దడివి బాస జేసిన వెలయాలిని నమ్మరాదు వినరా సుమతీ [56]
తల మాసిన, నొలు మాసిన, వలువలు మాసినను బ్రాణ వల్లభునైనన్‌ గులకాంతలైన రోతురు తిలకింపగ భూమిలోన దిరముగ సుమతీ! [57]
తాను భుజింపని యర్థము మానవ పతి జేరు గొంత మఱి భూగతమౌ గానల నీగలు గూర్చిన తేనియ యొరు జేరునట్లు తిరముగ సుమతీ! [58]
దగ్గఱ కొండెము సెప్పెడు ప్రెగ్గడ పలుకులకు రాజు ప్రియుడై మఱి దా నెగ్గు బ్రజ కాచరించుట బొగ్గులకై కల్పతరువు బొడుచుట సుమతీ! [59]
ధనపతి సఖుడై యుండిన నెనయంగా శివుడు భిక్షమెత్తగ వలసెన్‌; దన వారి కెంత గలిగిన దన భాగ్యమె తనకు గాక తథ్యము సుమతీ! [60]
ధీరులకు జేయు మేలది సారంబగు నారికేళ సలిలము భంగిన్‌ గౌరవమును మఱి మీదట భూరి సుఖావహము నగును భువిలో సుమతీ! [61]
నడువకుమీ తెరువొక్కట, గుడువకుమీ శత్రు నింట గూరిమి తోడన్‌, ముడువకుమీ పరధనముల, నుడువకుమీ యొరుల మనసు నొవ్వగ సుమతీ [62]
నమ్మకు సుంకరి, జూదరి, నమ్మకు మొగసాల వాని, నటు వెలయాలిన్‌, నమ్మకు మంగడి వానిని, నమ్మకు మీ వామ హస్తు నవనిని సుమతీ! [63]
నయమున బాలుం ద్రావరు, భయమునను విషమ్మునైన భక్షింతురుగా; నయమెంత దోషకారియొ, భయమే జూపంగ వలయు బాగుగ సుమతీ! [64]
నరపతులు మేఱ దప్పిన, దిరమొప్పగ విధవ యింట దీర్పరి యైనన్‌, గరణము వైదికుడైనను, మరణాంతక మౌనుగాని మానదు సుమతీ! [65]
నవరస భావాలంకృత కవితా గోష్టియును, మధుర గానంబును దా నవివేకి కెంత జెప్పిన జెవిటికి శంఖూదినట్లు సిద్ధము సుమతీ! [66]
నవ్వకుమీ సభ లోపల; నవ్వకుమీ తల్లి, దండ్రి, నాథుల తోడన్‌; నవ్వకుమీ పరసతితో; నవ్వకుమీ విప్రవరుల నయమిది సుమతీ [67]
నీరే ప్రాణాధారము నోరే రసభరితమైన నుడువుల కెల్లన్‌ నారియె నరులకు రత్నము చీరయె శృంగారమండ్రు సిద్ధము సుమతీ! [68]
పగవల దెవ్వరి తోడను, వగవంగా వలదు లేమి వచ్చిన పిదపన్‌, దెగ నాడ వలదు సభలను మగువకు మనసియ్య వలదు మహిలో సుమతీ [69]
పతికడకు, దన్ను గూరిన సతికడకును, వేల్పు కడకు, సద్గురు కడకున్‌, సుతుకడకు రిత్తచేతుల మతిమంతులు చనరు నీతి మార్గము సుమతీ! [70]
పనిచేయునెడల దాసియు, ననుభవమున రంభ, మంత్రి యాలోచనలన్‌, దనభుక్తి యెడల దల్లియు, నన్‌ దన కులకాంత యుండు నగురా సుమతీ! [71]
పరనారీ సోదరుడై, పరధనముల కాసపడక, పరులకు హితుడై, పరులు దను బొగడ నెగడక, పరు లలిగిన నలుగ నతడు పరముడు సుమతీ! [72]
పరసతి కూటమి గోరకు, పరధనముల కాసపడకు, బరునెంచకుమీ, సరిగాని గోష్టి సేయకు, సిరిచెడి చుట్టంబు కడకు జేరకు సుమతీ [73]
పరసతుల గోష్ఠి నుండిన పురుషుడు గాంగేయుడైన భువి నింద పడున్‌, బరసతి సుశీలయైనను బరుసంగతి నున్న నింద పాలగు సుమతీ! [74]
పరులకు నిష్టము సెప్పకు, పొరుగిండ్లకు బనులు లేక పోవకు మెపుడున్‌, బరు గదిసిన సతి గవయకు, మెఱిగియు బిరుసైన హయము లెక్కకు సుమతీ [75]
పర్వముల సతుల గవయకు, ముర్వీశ్వరు కరుణ నమ్మి యుబ్బకు మదిలో, గర్వింప నాలి బెంపకు, నిర్వహణము లేని చోట నిలువకు సుమతీ [76]
పలు దోమి సేయు విడియము, తలగడిగిన నాటి నిద్ర, తరుణులయెడలన్‌ బొల యలుక నాటి కూటమి వెల యింతని చెప్పరాదు వినరా సుమతీ! [77]
పాటెఱుగని పతి కొలువును, గూటంబున కెఱుకపడని కోమలి రతియున్‌, బేటెత్త జేయు చెలిమియు, నేటికి నెదురీదినట్టు లెన్నగ సుమతీ [78]
పాలను గలసిన జలమును పాల విధంబుననె యుండు బరికింపంగా పాల చవి జెఱచు గావున పాలసుడగు వాని పొందు వలదుర సుమతీ [79]
పాలసునకైన యాపద జాలింబడి తీర్ప దగదు సర్వజ్ఞునకున్‌ తేలగ్ని బడగ బట్టిన మేలెఱుగునె మీటు గాక మేదిని సుమతీ [80]
పిలువని పనులకు బోవుట, గలయని సతి గతియు, రాజు గానని కొలువుం, బిలువని పేరంటంబును, వలువని చెలిమియును జేయ వలదుర సుమతీ [81]
పుత్రోత్సాహము తండ్రికి పుత్రుడు జన్మించినపుడె పుట్టదు, జనులా పుత్రుని కనుగొని బొగడగ పుత్రోత్సాహంబు నాడు పొందుర సుమతీ! [82]
పురికిని ప్రాణము గోమటి, వరికిని ప్రాణంబు నీరు వసుమతి లోనన్‌, గరికిని ప్రాణము తొండము, సిరికిని ప్రాణంబు మగువ సిద్ధము సుమతీ! [83]
పులి పాలు దెచ్చి యిచ్చిన, నలవడగా గుండె గోసి యఱచే నిడినన్‌, దలపొడుగు ధనము బోసిన, వెలయాలికి గూర్మి లేదు వినరా సుమతీ! [84]
పెట్టిన దినముల లోపల నట్టడవులనైన వచ్చు నానార్థములున్‌, బెట్టని దినముల గనకపు గట్టెక్కిన నేమి లేదు గదరా సుమతీ! [85]
పొరుగున బగవాడుండిన, నిరవొందక వ్రాతకాడె యేలిక యైనన్‌, ధర గాపు కొండెమాడిన, గరణాలకు బ్రదుకు లేదు గదరా సుమతీ! [86]
బంగారు కుదువ బెట్టకు, సంగరమున బాఱిపోకు సరసుడవైతే, నంగడి వెచ్చము వాడకు, వెంగలితో జెలిమి వలదు వినరా సుమతీ [87]
బలవంతుడ నాకేమని పలువురతో నిగ్రహించి పలుకుట మేలా; బలవంత మైన సర్పము చలి చీమల చేత జిక్కి చావదె సుమతీ! [88]
మదినొకని వలచి యుండగ మదిచెడి యొక క్రూర విటుడు మానక తిరుగున్‌ బది చిలుక పిల్లి పట్టిన జదువునె యాపంజరమున జగతిని సుమతీ [89]
మండల పతి సముఖంబున మెండైన ప్రధాని లేక మెలగుట యెల్లన్‌ గొండంత మదపు టేనుగు తొండము లేకుండినట్లు దోచుర సుమతీ [90]
మంత్రిగలవాని రాజ్యము తంత్రము సెడకుండ నిలుచు దఱచుగ ధరలో మంత్రి విహీనుని రాజ్యము జంత్రపు గీలూడినట్లు జరుగదు సుమతీ! [91]
మాటకు బ్రాణము సత్యము, కోటకు బ్రాణంబు సుభట కోటి, ధరిత్రిన్‌ బోటికి బ్రాణము మానము, చీటికి బ్రాణంబు వ్రాలు సిద్ధము సుమతీ [92]
మానధను డాత్మధృతి చెడి హీనుండగు వాని నాశ్రయించుట యెల్లన్‌ మానెడు జలముల లోపల నేనుగు మెయి దాచినట్టు లెఱుగుము సుమతీ [93]
మేలెంచని మాలిన్యుని, మాలను, మొగసాలెవాని, మంగలి హితుగా నేలిన నరపతి రాజ్యము నేల గలసి పోవుగాని నెగడదు సుమతీ [94]
రాపొమ్మని పిలువని యా భూపాలుని గొల్వ భుక్తి ముక్తులు గలవే దీపంబు లేని యింటను జేపున కీళ్ళాడినట్లు సిద్ధము సుమతీ [95]
రూపించి పలికి బొంకకు, ప్రాపగు చుట్టంబు నెగ్గు పలుకకు మదిలో, గోపించు రాజు గొల్వకు, పాపపు దేశంబు సొఱకు పదిలము సుమతీ [96]
లావిగలవాని కంటెను భావింపగ నీతిపరుడు బలవంతుండౌ గ్రానంబంత గజంబును మావటివాడెక్కినట్లు మహిలో సుమతీ! [97]
వఱదైన చేను దున్నకు, కఱవైనను బంధుజనుల కడ కేగకుమీ, పరులకు మర్మము చెప్పకు, పిరికికి దళవాయి తనము పెట్టకు సుమతీ [98]
వరిపంట లేని యూరును, దొర యుండని యూరు, తోడు దొరకని తెరువున్‌, ధరను పతి లేని గృహమును నరయంగా రుద్రభూమి యనదగు సుమతీ [99]
వినదగు నెవ్వరు జెప్పిన వినినంతనె వేగ పడక వివరింప దగున్‌ కని కల్ల నిజము దెలిసిన మనుజుడె పో నీతి పరుడు మహిలో సుమతీ [100]
వీడెము సేయని నోరును, జేడెల యధరామృతంబు సేయని నోరున్‌, పాడంగరాని నోరును బూడిద కిరవైన పాడు బొందర సుమతీ [101]
వెలయాలి వలన గూరిమి గలగదు, మఱి గలిగెనేని కడతేఱదుగా; బలువురు నడచెడు తెరువున మొలవదు పువు, మొలిచెనేని పొదలదు సుమతీ [102]
వెలయాలు చేయు బాసలు, వెలయగ మొగసాల బొందు వెలమల చెలిమిన్‌, గలలోన గన్న కలిమియు విలసితముగ నమ్మరాదు వినరా సుమతీ [103]
వేసరపు జాతి గానీ, వీసము దా జేయనట్టి వీరిడి గానీ, దాసి కొడుకైన గానీ, కాసులు గల వాడె రాజు గదరా సుమతీ! [104]
శుభముల పొందని చదువును, నభినయముగ రాగరసము నందని పాటల్‌, గుభ గుభలు లేని కూటమి, సభ మెచ్చని మాటలెల్ల జప్పన సుమతీ [105]
సరసము విరసము కొఱకే, పరిపూర్ణ సుఖంబు లధిక బాధల కొఱకే, పెరుగుట విరుగుట కొఱకే, ధర తగ్గుట హెచ్చు కొఱకె తథ్యము సుమతీ! [106]
సిరి తా వచ్చిన వచ్చును సలలితముగ నారికేళ సలిలము భంగిన్‌, సిరి తా బోయిన బోవును కరి మ్రింగిన వెలగ పండు కరణిని సుమతీ! [107]
స్త్రీల యెడ వాదులాడకు, బాలురతో జెలిమిచేసి భాషింపకుమీ, మేలైన గుణము విడువకు, మేలిన పతి నింద సేయ కెన్నడు సుమతీ [108]
13 వ శతాబ్దములో, కాకతీయ మహారాణి, రాణి రుద్రమదేవికి సామంత రాజు -బద్దెన - భద్ర భూపాలుడు అనే చోళ రాజకుమారుడు.
ఇతడు కవి త్రయంలో ఒక్కరైన తిక్కనామత్యునికి శిష్యుడు.
శ్రీ రాముని దయచేతను నారూఢిగ సకల జనులు నౌరా యనగా ధారాళమైన నీతులు నోరూరగ జవులు పుట్ట నుడివెద సుమతీ [1]
అక్కరకు రాని చుట్టము, మ్రొక్కిన వరమీని వేల్పు, మొహరమున దా నెక్కిన బారని గుర్రము గ్రక్కున విడవంగవలయు గదరా సుమతీ [2]
అడిగిన జీతంబియ్యని మిడిమేలపు దొరను గొల్చి మిడుకుట కంటెన్‌ వడిగల యెద్దుల గట్టుక మడి దున్నుకు బ్రతుక వచ్చు మహిలో సుమతీ [3]
అడియాస కొలువు గొలువకు, గుడి మణియము సేయబోకు, కుజనుల తోడన్‌ విడువక కూరిమి సేయకు, మడవిని దోడరకొంటి నరుగకు సుమతీ [4]
అధరము గదలియు, గదలక మధురములగు భాష లుడుగి మౌన వ్రతుడౌ అధికార రోగ పూరిత బధిరాంధక శవము జూడ బాపము సుమతీ [5]
అప్పు కొని చేయు విభవము, ముప్పున బృఆయంపుటాలు, మూర్ఖుని తపమున్‌, దప్పరయని నృపు రాజ్యము దెప్పరమై మీద గీడు దెచ్చుర సుమతీ [6]
అప్పిచ్చువాడు, వైద్యుడు, నెప్పుడు నెడతెగక పారు నేరును, ద్విజుడున్‌ జొప్పడిన యూర నుండుము చొప్పడకున్నట్టి యూరు చొరకుము సుమతీ [7]
అల్లుని మంచితనంబు, గొల్లని సాహిత్య విద్య, కోమలి నిజమున్‌, బొల్లున దంచిన బియ్యము, దెల్లని కాకులును లేవు తెలియుము సుమతీ [8]
ఆకొన్న కూడె యమృతము, తాకొంచక నిచ్చువాఙ్డె దాత ధరిత్రిన్‌, సోకోర్చువాడె మనుజుడు, తేకువ గలవాడె వంశ తిలకుడు సుమతీ [9]
ఆకలి యుడుగని కడుపును, వేకటియగు లంజ పడుపు విడువని బ్రతుకున్‌, బ్రాకొన్న నూతి యుదకము, మేకల పాడియును రోత మేదిని సుమతీ [10]
ఇచ్చునదే విద్య, రణమున జొచ్చునదే మగతనంబు, సుకవీశ్వరులున్‌ మెచ్చునదే నేర్చు, వదుకు వచ్చునదే కీడు సుమ్ము వసుధను సుమతీ [11]
ఇమ్ముగ జదువని నోరును, నమ్మా యని బిలిచి యన్న మడుగని నోరున్‌, దమ్ముల బిలువని నోరును గుమ్మరి మను ద్రవ్వినట్టి గుంటర సుమతీ [12]
ఉడుముండదె నూరేండ్లును, బడియుండదె పేర్మి బాము పదినూరేండ్లున్‌, మడువున గొక్కెర యుండదె, కడు నిల బురుషార్థ పరుడు గావలె సుమతీ [13]
ఉత్తమగుణములు నీచున కెత్తెఱగున గలుగ నేర్చు; నెయ్యెడలం దా నెత్తిచ్చి కరగి పోసిన నిత్తడి బంగారమగునె యిలలో సుమతీ? [14]
ఉదకము ద్రావెడు హయమును, మదమున నుప్పొంగుచుండు మత్తేభంబున్‌, మొదవు కడ నున్న వృషభము, జదువని యానీచు గడకు జనకుర సుమతీ [15]
ఉపకారికి నుపకారము విపరీతము గాదు సేయ వివరింపంగా; నపకారికి నుపకారము నెపమెన్నక సేయువాడు నేర్పరి సుమతీ [16]
ఉపమింప మొదలు తియ్యన కపటం బెడనెడను జెఱకు కై వడినే పో నెపములు వెదకును గడపట గపటపు దుర్జాతి పొందు గదరా సుమతీ [17]
ఎప్పటి కెయ్యది ప్రస్తుత మప్పటికా మాటలాడి, యన్యుల మనముల్‌ నొప్పించక, తా నొవ్వక, తప్పించుక తిరుగువాడు ధన్యుడు సుమతీ [18]
ఎప్పుడు దప్పులు వెదకెడు నప్పురుషుని గొల్వగూడ దది యెట్లన్నన్‌ సర్పంబు పడగ నీడను గప్ప వసించిన విధంబు గదరా సుమతీ [19]
ఎప్పుడు సంపద కలిగిన నప్పుడు బంధువులు వత్తు రది యెట్లన్నన్‌ తెప్పలుగ జెఱువు నిండిన గప్పలు పదివేలు చేరు గదరా సుమతీ [20]
ఏఱకుమీ కసుగాయలు, దూఱకుమీ బంధుజనుల దోషము సుమ్మీ, పాఱకుమీ రణమందున, మీఱకుమీ గురువు నాజ్ఞ మేదిని సుమతీ [21]
ఒక యూరికి నొక కరణము, నొక తీర్పరియైన గాక, నొగి దఱుచైనన్‌, గకవికలు గాక యుండునె సకలంబును గొట్టువడక సహజము సుమతీ [22]
ఒరు నాత్మ దలచు సతి విడు, మఱుమాటలు పలుకు సతుల మన్నింపకుమీ, వెఱ పెఱుగని భటునేలకు, తఱచుగ సతి గవయ బోకు, తగదుర సుమతీ [23]
ఒల్లని సతి నొల్లని పతి, నొల్లని చెలికాని విడువ నొల్లని వాడే గొల్లండు, కాక ధరలో గొల్లండును గొల్లడౌనె గుణమున సుమతీ [24]
ఓడల బండ్లును వచ్చును, ఓడలు నాబండ్లమీద నొప్పుగ వచ్చున్‌, ఓడలు బండ్లును వలనే వాడంబడు గలిమి లేమి వసుధను సుమతీ [25]
కడు బలవంతుడైనను బుడమిని బ్రాయంపుటాలి బుట్టిన యింటన్‌ దడవుండ నిచ్చెనేనియు బడుపుగ నంగడికి దానె బంపుట సుమతీ [26]
కనకపు సింహాసనమున శునకము గూర్చుండబెట్టి శుభ లగ్నమునం దొనరగ బట్టము గట్టిన వెనుకటి గుణమేల మాను వినరా సుమతీ [27]
కప్పకు నొరగాలైనను, సర్పమునకు రోగమైన, సతి తులువైనన్‌, ముప్పున దరిద్రుడైనను, తప్పదు మఱి దుఃఖ మగుట తథ్యము సుమతీ [28]
కమలములు నీట బాసిన కమలాప్తుని రశ్మి సోకి కమలిన భంగిన్‌ తమ తమ నెలవులు దప్పిన తమ మిత్రులు శత్రులౌట తథ్యము సుమతీ [29]
కరణము గరణము నమ్మిన మరణాంతక మౌను గాని మనలేడు సుమీ; కరణము దన సరి కరణము మఱి నమ్మక మర్మ మీక మనవలె సుమతీ [30]
కరణముల ననుసరింపక విరసంబున దిన్న తిండి వికటించు జుమీ యిరుసున కందెన బెట్టక పరమేశ్వరు బండి యైన బారదు సుమతీ [31]
కరణము సాదైయున్నను, గరి మద ముడిగినను, బాము గఱవక యున్నన్‌, ధర దేలు మీటకున్నను, గర మరుదుగ లెక్క గొనరు గదరా సుమతీ [32]
కసుగాయ గఱచి చూచిన మసలక పస యొగరు రాక మధురంబగునా; పస గలుగు యువతులుండగ పసి బాలల బొందువాడు పశువుర సుమతీ [33]
కవి కాని వాని వ్రాతయు, నవరస భావములు లేని నాతుల వలపున్‌, దవిలి చను పంది నేయని వివిధాయుధ కౌశలంబు వృధరా సుమతీ [34]
కాదు సుమీ దుస్సంగతి, పోదుసుమీ "కీర్తి" కాంత పొందిన పిదపన్‌, వాదు సుమీ యప్పిచ్చుట, లేదు సుమీ సతుల వలపు లేశము సుమతీ [35]
కాముకుడు దనిసి విడిచిన కోమలి బరవిటుడు గవయ గోరుట యెల్లన్‌ బ్రేమమున జెఱకు పిప్పికి చీమలు వెస మూగినట్లు సిద్ధము సుమతీ [36]
కారణము లేని నగవును, బేరణము లేని లేమ, పృథివీ స్థలిలో బూరణము లేని బూరెయు, వీరణము లేని పెండ్లి వృధరా సుమతీ [37]
కులకాంత తోడ నెప్పుడు గలహింపకు, వట్టి తప్పు ఘటియింపకుమీ, కలకంఠి కంట కన్నీ రొలికిన సిరి యింట నుండ నొల్లదు సుమతీ [38]
కూరిమి గల దినములలో నేరము లెన్నడును గలుగ నేరవు మఱి యా కూరిమి విరసంబైనను నేరములే తోచు చుండు నిక్కము సుమతీ [39]
కొంచెపు నరు సంగతిచే నంచితముగ గీడు వచ్చు నది యెట్లన్నన్‌ గించిత్తు నల్లి కుట్టిన మంచమునకు జేటు వచ్చు మహిలో సుమతీ [40]
కొక్కోకమెల్ల జదివిన, చక్కనివాడైన, రాజ చంద్రుండైనన్‌, మిక్కిలి రొక్కము లియ్యక, చిక్కదురా వారకాంత సిద్ధము సుమతీ [41]
కొఱ గాని కొడుకు బుట్టిన కొఱ గామియె కాదు, తండ్రి గుణముల జెఱచున్‌ చెఱకు తుద వెన్ను బుట్టిన జెఱకున తీపెల్ల జెఱచు సిద్ధము సుమతీ [42]
కోమలి విశ్వాసంబును, బాములతో జెలిమి, యన్య భామల వలపున్‌, వేముల తియ్యదనంబును, భూమీశుల నమ్మికలును బొంకుర సుమతీ [43]
గడన గల మగని జూచిన నడుగడుగున మడుగు లిడుదు రతివలు దమలో; గడ నుడుగు మగని జూచిన నడ పీనుగు వచ్చె నంచు నగుదురు సుమతీ [44]
చింతింపకు కడచిన పని, కింతులు వలతురని నమ్మ కెంతయు మదిలో, నంతఃపుర కాంతలతో మంతనముల మాను మిదియె మతముర సుమతీ [45]
చీమలు పెట్టిన పుట్టలు పాముల కిరవైనయట్లు పామరుడు దగన్‌ హేమంబు గూడ బెట్టిన భూమీశుల పాల జేరు భువిలో సుమతీ [46]
చుట్టములు గాని వారలు చుట్టములము నీకటంచు సొంపు దలిర్పన్‌ నెట్టుకొని యాశ్రయింతురు గట్టిగ ద్రవ్యంబు గలుగ గదరా సుమతీ [47]
చేతులకు దొడవు దానము, భూతలనాథులకు దొడవు బొంకమి ధరలో, నీతియె తొడవెవ్వారికి, నాతికి మానంబు తొడవు నయముగ సుమతీ [48]
తడ వోర్వక, యొడ లోర్వక, కడు వేగం బడిచి పడిన గార్యం బగునే; తడ వోర్చిన, నొడ లోర్చిన, జెడిపోయిన కార్యమెల్ల జేకుఱు సుమతీ [49]
తన కోపమె తన శత్రువు, తన శాంతమె తనకు రక్ష, దయ చుట్టంబౌ తన సంతోషమె స్వర్గము, తన దుఃఖమె నరక మండ్రు తథ్యము సుమతీ [50]
తన యూరి తపసి తపమును, తన పుత్రుని విద్య పెంపు, దన సతి రూపున్‌, దన పెరటి చెట్టు మందును, మనసున వర్ణింపరెట్టి మనుజులు సుమతీ [51]
తన కలిమి యింద్ర భోగము, తన లేమియె స్వర్గలోక దారిద్ర్యంబున్‌, దన చావు జల ప్రళయము, తను వలచిన యదియె రంభ తథ్యము సుమతీ! [52]
తన వారు లేని చోటను, జనమించుక లేని చోట, జగడము చోటన్‌, అనుమానమైన చోటను, మనుజునకును నిలువ దగదు మహిలో సుమతీ [53]
తమలము వేయని నోరును, విమతులతో చెలిమి చేసి వెతబడు తెలివిన్‌, గమలములు లేని కొలకును, హిమధాముడు లేని రాత్రి హీనము సుమతీ [54]
తలనుండు విషము ఫణికిని, వెలయంగా దోక నుండు వృశ్చికమునకున్‌, తల తోక యనక యుండును ఖలునకు నిలువెల్ల విషము గదరా సుమతీ [55]
తలపొడుగు ధనము పోసిన వెలయాలికి నిజము లేదు వివరింపంగా దల దడివి బాస జేసిన వెలయాలిని నమ్మరాదు వినరా సుమతీ [56]
తల మాసిన, నొలు మాసిన, వలువలు మాసినను బ్రాణ వల్లభునైనన్‌ గులకాంతలైన రోతురు తిలకింపగ భూమిలోన దిరముగ సుమతీ! [57]
తాను భుజింపని యర్థము మానవ పతి జేరు గొంత మఱి భూగతమౌ గానల నీగలు గూర్చిన తేనియ యొరు జేరునట్లు తిరముగ సుమతీ! [58]
దగ్గఱ కొండెము సెప్పెడు ప్రెగ్గడ పలుకులకు రాజు ప్రియుడై మఱి దా నెగ్గు బ్రజ కాచరించుట బొగ్గులకై కల్పతరువు బొడుచుట సుమతీ! [59]
ధనపతి సఖుడై యుండిన నెనయంగా శివుడు భిక్షమెత్తగ వలసెన్‌; దన వారి కెంత గలిగిన దన భాగ్యమె తనకు గాక తథ్యము సుమతీ! [60]
ధీరులకు జేయు మేలది సారంబగు నారికేళ సలిలము భంగిన్‌ గౌరవమును మఱి మీదట భూరి సుఖావహము నగును భువిలో సుమతీ! [61]
నడువకుమీ తెరువొక్కట, గుడువకుమీ శత్రు నింట గూరిమి తోడన్‌, ముడువకుమీ పరధనముల, నుడువకుమీ యొరుల మనసు నొవ్వగ సుమతీ [62]
నమ్మకు సుంకరి, జూదరి, నమ్మకు మొగసాల వాని, నటు వెలయాలిన్‌, నమ్మకు మంగడి వానిని, నమ్మకు మీ వామ హస్తు నవనిని సుమతీ! [63]
నయమున బాలుం ద్రావరు, భయమునను విషమ్మునైన భక్షింతురుగా; నయమెంత దోషకారియొ, భయమే జూపంగ వలయు బాగుగ సుమతీ! [64]
నరపతులు మేఱ దప్పిన, దిరమొప్పగ విధవ యింట దీర్పరి యైనన్‌, గరణము వైదికుడైనను, మరణాంతక మౌనుగాని మానదు సుమతీ! [65]
నవరస భావాలంకృత కవితా గోష్టియును, మధుర గానంబును దా నవివేకి కెంత జెప్పిన జెవిటికి శంఖూదినట్లు సిద్ధము సుమతీ! [66]
నవ్వకుమీ సభ లోపల; నవ్వకుమీ తల్లి, దండ్రి, నాథుల తోడన్‌; నవ్వకుమీ పరసతితో; నవ్వకుమీ విప్రవరుల నయమిది సుమతీ [67]
నీరే ప్రాణాధారము నోరే రసభరితమైన నుడువుల కెల్లన్‌ నారియె నరులకు రత్నము చీరయె శృంగారమండ్రు సిద్ధము సుమతీ! [68]
పగవల దెవ్వరి తోడను, వగవంగా వలదు లేమి వచ్చిన పిదపన్‌, దెగ నాడ వలదు సభలను మగువకు మనసియ్య వలదు మహిలో సుమతీ [69]
పతికడకు, దన్ను గూరిన సతికడకును, వేల్పు కడకు, సద్గురు కడకున్‌, సుతుకడకు రిత్తచేతుల మతిమంతులు చనరు నీతి మార్గము సుమతీ! [70]
పనిచేయునెడల దాసియు, ననుభవమున రంభ, మంత్రి యాలోచనలన్‌, దనభుక్తి యెడల దల్లియు, నన్‌ దన కులకాంత యుండు నగురా సుమతీ! [71]
పరనారీ సోదరుడై, పరధనముల కాసపడక, పరులకు హితుడై, పరులు దను బొగడ నెగడక, పరు లలిగిన నలుగ నతడు పరముడు సుమతీ! [72]
పరసతి కూటమి గోరకు, పరధనముల కాసపడకు, బరునెంచకుమీ, సరిగాని గోష్టి సేయకు, సిరిచెడి చుట్టంబు కడకు జేరకు సుమతీ [73]
పరసతుల గోష్ఠి నుండిన పురుషుడు గాంగేయుడైన భువి నింద పడున్‌, బరసతి సుశీలయైనను బరుసంగతి నున్న నింద పాలగు సుమతీ! [74]
పరులకు నిష్టము సెప్పకు, పొరుగిండ్లకు బనులు లేక పోవకు మెపుడున్‌, బరు గదిసిన సతి గవయకు, మెఱిగియు బిరుసైన హయము లెక్కకు సుమతీ [75]
పర్వముల సతుల గవయకు, ముర్వీశ్వరు కరుణ నమ్మి యుబ్బకు మదిలో, గర్వింప నాలి బెంపకు, నిర్వహణము లేని చోట నిలువకు సుమతీ [76]
పలు దోమి సేయు విడియము, తలగడిగిన నాటి నిద్ర, తరుణులయెడలన్‌ బొల యలుక నాటి కూటమి వెల యింతని చెప్పరాదు వినరా సుమతీ! [77]
పాటెఱుగని పతి కొలువును, గూటంబున కెఱుకపడని కోమలి రతియున్‌, బేటెత్త జేయు చెలిమియు, నేటికి నెదురీదినట్టు లెన్నగ సుమతీ [78]
పాలను గలసిన జలమును పాల విధంబుననె యుండు బరికింపంగా పాల చవి జెఱచు గావున పాలసుడగు వాని పొందు వలదుర సుమతీ [79]
పాలసునకైన యాపద జాలింబడి తీర్ప దగదు సర్వజ్ఞునకున్‌ తేలగ్ని బడగ బట్టిన మేలెఱుగునె మీటు గాక మేదిని సుమతీ [80]
పిలువని పనులకు బోవుట, గలయని సతి గతియు, రాజు గానని కొలువుం, బిలువని పేరంటంబును, వలువని చెలిమియును జేయ వలదుర సుమతీ [81]
పుత్రోత్సాహము తండ్రికి పుత్రుడు జన్మించినపుడె పుట్టదు, జనులా పుత్రుని కనుగొని బొగడగ పుత్రోత్సాహంబు నాడు పొందుర సుమతీ! [82]
పురికిని ప్రాణము గోమటి, వరికిని ప్రాణంబు నీరు వసుమతి లోనన్‌, గరికిని ప్రాణము తొండము, సిరికిని ప్రాణంబు మగువ సిద్ధము సుమతీ! [83]
పులి పాలు దెచ్చి యిచ్చిన, నలవడగా గుండె గోసి యఱచే నిడినన్‌, దలపొడుగు ధనము బోసిన, వెలయాలికి గూర్మి లేదు వినరా సుమతీ! [84]
పెట్టిన దినముల లోపల నట్టడవులనైన వచ్చు నానార్థములున్‌, బెట్టని దినముల గనకపు గట్టెక్కిన నేమి లేదు గదరా సుమతీ! [85]
పొరుగున బగవాడుండిన, నిరవొందక వ్రాతకాడె యేలిక యైనన్‌, ధర గాపు కొండెమాడిన, గరణాలకు బ్రదుకు లేదు గదరా సుమతీ! [86]
బంగారు కుదువ బెట్టకు, సంగరమున బాఱిపోకు సరసుడవైతే, నంగడి వెచ్చము వాడకు, వెంగలితో జెలిమి వలదు వినరా సుమతీ [87]
బలవంతుడ నాకేమని పలువురతో నిగ్రహించి పలుకుట మేలా; బలవంత మైన సర్పము చలి చీమల చేత జిక్కి చావదె సుమతీ! [88]
మదినొకని వలచి యుండగ మదిచెడి యొక క్రూర విటుడు మానక తిరుగున్‌ బది చిలుక పిల్లి పట్టిన జదువునె యాపంజరమున జగతిని సుమతీ [89]
మండల పతి సముఖంబున మెండైన ప్రధాని లేక మెలగుట యెల్లన్‌ గొండంత మదపు టేనుగు తొండము లేకుండినట్లు దోచుర సుమతీ [90]
మంత్రిగలవాని రాజ్యము తంత్రము సెడకుండ నిలుచు దఱచుగ ధరలో మంత్రి విహీనుని రాజ్యము జంత్రపు గీలూడినట్లు జరుగదు సుమతీ! [91]
మాటకు బ్రాణము సత్యము, కోటకు బ్రాణంబు సుభట కోటి, ధరిత్రిన్‌ బోటికి బ్రాణము మానము, చీటికి బ్రాణంబు వ్రాలు సిద్ధము సుమతీ [92]
మానధను డాత్మధృతి చెడి హీనుండగు వాని నాశ్రయించుట యెల్లన్‌ మానెడు జలముల లోపల నేనుగు మెయి దాచినట్టు లెఱుగుము సుమతీ [93]
మేలెంచని మాలిన్యుని, మాలను, మొగసాలెవాని, మంగలి హితుగా నేలిన నరపతి రాజ్యము నేల గలసి పోవుగాని నెగడదు సుమతీ [94]
రాపొమ్మని పిలువని యా భూపాలుని గొల్వ భుక్తి ముక్తులు గలవే దీపంబు లేని యింటను జేపున కీళ్ళాడినట్లు సిద్ధము సుమతీ [95]
రూపించి పలికి బొంకకు, ప్రాపగు చుట్టంబు నెగ్గు పలుకకు మదిలో, గోపించు రాజు గొల్వకు, పాపపు దేశంబు సొఱకు పదిలము సుమతీ [96]
లావిగలవాని కంటెను భావింపగ నీతిపరుడు బలవంతుండౌ గ్రానంబంత గజంబును మావటివాడెక్కినట్లు మహిలో సుమతీ! [97]
వఱదైన చేను దున్నకు, కఱవైనను బంధుజనుల కడ కేగకుమీ, పరులకు మర్మము చెప్పకు, పిరికికి దళవాయి తనము పెట్టకు సుమతీ [98]
వరిపంట లేని యూరును, దొర యుండని యూరు, తోడు దొరకని తెరువున్‌, ధరను పతి లేని గృహమును నరయంగా రుద్రభూమి యనదగు సుమతీ [99]
వినదగు నెవ్వరు జెప్పిన వినినంతనె వేగ పడక వివరింప దగున్‌ కని కల్ల నిజము దెలిసిన మనుజుడె పో నీతి పరుడు మహిలో సుమతీ [100]
వీడెము సేయని నోరును, జేడెల యధరామృతంబు సేయని నోరున్‌, పాడంగరాని నోరును బూడిద కిరవైన పాడు బొందర సుమతీ [101]
వెలయాలి వలన గూరిమి గలగదు, మఱి గలిగెనేని కడతేఱదుగా; బలువురు నడచెడు తెరువున మొలవదు పువు, మొలిచెనేని పొదలదు సుమతీ [102]
వెలయాలు చేయు బాసలు, వెలయగ మొగసాల బొందు వెలమల చెలిమిన్‌, గలలోన గన్న కలిమియు విలసితముగ నమ్మరాదు వినరా సుమతీ [103]
వేసరపు జాతి గానీ, వీసము దా జేయనట్టి వీరిడి గానీ, దాసి కొడుకైన గానీ, కాసులు గల వాడె రాజు గదరా సుమతీ! [104]
శుభముల పొందని చదువును, నభినయముగ రాగరసము నందని పాటల్‌, గుభ గుభలు లేని కూటమి, సభ మెచ్చని మాటలెల్ల జప్పన సుమతీ [105]
సరసము విరసము కొఱకే, పరిపూర్ణ సుఖంబు లధిక బాధల కొఱకే, పెరుగుట విరుగుట కొఱకే, ధర తగ్గుట హెచ్చు కొఱకె తథ్యము సుమతీ! [106]
సిరి తా వచ్చిన వచ్చును సలలితముగ నారికేళ సలిలము భంగిన్‌, సిరి తా బోయిన బోవును కరి మ్రింగిన వెలగ పండు కరణిని సుమతీ! [107]
స్త్రీల యెడ వాదులాడకు, బాలురతో జెలిమిచేసి భాషింపకుమీ, మేలైన గుణము విడువకు, మేలిన పతి నింద సేయ కెన్నడు సుమతీ [108]